ข้อมูลด้านพิษวิทยาของ Chlorpyrifos ในช่วงทศวรรษนี้

เนื่องจากเด็กเป็นกลุ่มที่เปราะบางเพราะมีน้ำหนักตัวน้อย พัฒนาการของระบบต่างๆในร่างกายยังไม่สมบูรณ์เต็มที่ การได้รับสารพิษจากสิ่งแวดล้อมจึงมีผลกระทบมากกว่าผู้ใหญ่ US EPA ได้ประกาศให้มีการค่อยๆเลิกใช้ Chlorpyrifos ในบ้านเรือนที่อยู่อาศัย โดยตั้งต้นแต่ปี ค.ศ.2000-2001 และได้มีการศึกษาผลกระทบของมาตรการดังกล่าวในปี ค.ศ. 2003-2005 ในการรวบรวมข้อมูลจาก 50 ครัวเรือนซึ่งมีเด็กอายุ 3 ขวบ พบว่ามาตรการของ US EPA ได้ผล ทำให้เด็กได้รับสารกำจัดแมลงน้อยลง (Wilson et al., 2010)

ในปี ค.ศ.2012 Rauh และคณะได้รายงานผลการวิจัยในวารสาร PNAS ซึ่งเป็นวารสารชั้นนำของสหรัฐอเมริกา จากการศึกษาเด็ก 40 คน อายุระหว่าง 5.9-11.2 ปี ซึ่งมารดาได้รับสาร Chlorpyrifos ระหว่างตั้งครรภ์ โดยการตรวจวัดสารนี้ในเลือดจากรกมารดา โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่มคือ กลุ่มที่ได้รับสารนี้สูง และได้รับขนาดต่ำ กลุ่มละ 20 คน การศึกษาลักษณะของสมองเด็ก โดยการใช้ MRI (Magnetic Resonance Imaging) ผลงานวิจัยนี้แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างการได้รับสาร Chlorpyrifos ระหว่างมารดาตั้งครรภ์และพัฒนาการของสมองเด็กที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะในส่วนของ Frontal parietal และ lateral temporal ซึ่งมีหน้าที่สำคัญเกี่ยวกับการควบคุมด้านความจำและสติปัญญา งานวิจัยนี้ได้กระตุ้นให้มีการศึกษาผลกระทบต่อเด็กอย่างกว้างขวาง ในประเทศเกาหลีได้ศึกษาเด็กในสถานเลี้ยงเด็ก 158 แห่ง ใน 6 เมือง โดยพิจารณาช่องทางการได้รับสารนี้ในอากาศ ในฝุ่นภายในห้อง และสรุปว่าเด็กได้รับสารนี้ทางการหายใจเข้าไป (Kim et al., 2013)

สำหรับการศึกษาในประเทศไทย โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จากการตรวจวัดการได้รับสัมผัส โดยวัดจากปัสสาวะเด็ก 53 คน อายุระหว่าง 6-8 ปี โดยเด็ก 24 คนอาศัยอยู่ในบ้านบริเวณที่ปลูกข้าว และ 29 คนอยู่ในชุมชนเลี้ยงสัตว์น้ำ ซึ่งไม่ใช้ chlorpyrifos พบว่าในปัสสาวะจะมีสารเมตาโบไลท์ของสารนี้ในกลุ่มครอบครัวเกษตรกรปลูกข้าวมากกว่าเด็กในชุมชนซึ่งเลี้ยงสัตว์น้ำ (Rohitrattana et al., 2014)

จากการศึกษาของคณะนักวิจัยกลุ่มนี้ร่วมกับนักวิจัยในสหรัฐอเมริกาได้ทำการศึกษาพฤติกรรมด้านระบบประสาท 3 ระยะ คือ ระยะเริ่มต้น ระยะที่มีการใช้สารนี้มาก และใช้สารนี้น้อย ในช่วงการทำนา โดยการวัดสาร TCPy ซึ่งเป็นเมตาโบไลท์ของ Chlorpyrifos พบว่าจะสูงกว่าเด็กที่อยู่ในชุมชนเลี้ยงกุ้ง ซึ่งไม่ใช้สารนี้ แต่ไม่พบความแตกต่างอย่างมีนัยยะสำคัญระหว่างช่วงการใช้สารนี้มากหรือน้อย ไม่พบพฤติกรรมด้านระบบประสาทที่เปลี่ยนไปอย่างมีนัยยะสำคัญ แต่เนื่องจากจำนวนเด็กที่ศึกษามีน้อยและไม่สามารถศึกษาผลกระทบระยะยาวได้ คณะผู้วิจัยมีความเห็นว่า ความผิดปกติบางอย่างที่พบ แม้จะไม่แตกต่างทางสถิติอย่างมี  นัยยะสำคัญก็ไม่ควรเพิกเฉย (Fiedler et al., 2015)

ในขณะเดียวกันมีรายงานการศึกษาในประเทศอังกฤษ โดยศึกษาการได้รับสารกำจัดแมลงในเกษตรกรและเด็กที่อาศัยอยู่ในรัศมี 100 เมตรของพื้นที่เกษตรกรรม โดยการวัดเมตาโบไลท์ของสาร Chlorpyrifos ที่ได้รับในปัสสาวะ จากการศึกษาพบว่าปริมาณของสารในปัสสาวะจะไม่แตกต่างอย่างมีนัยยะสำคัญ ในช่วงระยะการสเปรย์สารนี้หรือไม่มีการสเปรย์ คณะนักวิจัยสรุปว่าการได้รับ Chlrpyrifos น่าจะมีแหล่งกำเนิดอื่นนอกจากการได้รับจากการสเปรย์ (Galea et al., 2015)

การศึกษาโดย Rauh และคณะ (2015) พบว่าจากการศึกษาเด็กในสหรัฐอเมริกา จำนวน 263 คน ซึ่งมารดาได้รับ Chlorpyrifos ระหว่างตั้งครรภ์พบว่าเด็กมีอาการสั่น (Tremor) ซึ่งเป็นสัญญาณของการได้รับอันตรายต่อระบบประสาทที่ควบคุมการเคลื่อนไหว ต่อมาในปี ค.ศ. 2017 Silver และคณะ ได้รายงานการศึกษาการได้รับ Chlorpyrifos ระหว่างการตั้งครรภ์ในประเทศจีน พบว่าทารกที่เกิดมาทำการศึกษาเมื่ออายุ 9 เดือน การพัฒนาการด้านพฤติกรรมการเคลื่อนไหวช้าลง และ Gunier et al. (2017) รายงานการศึกษาเด็กที่ได้รับ Chlorpyrifos ระหว่างมารดาตั้งครรภ์ 283 คน ซึ่งอาศัยอยู่ในเขตเกษตรกรรมของมลรัฐแคลิฟอร์เนีย พบว่ามีความสัมพันธ์กันระหว่างระยะทางที่อยู่อาศัยกับพื้นที่เกษตรกรรม และพบการพัฒนาการของระบบประสาทของเด็กในกลุ่มที่ได้รับ Chlorpyrifos ช้าลง, Curtis และ Sattler (2018) ได้ลงบทความในวารสาร JAANP ซึ่งเป็นวารสารของสมาคม American Association for Nurse Practitioners ได้สรุปว่ามีข้อมูลที่แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างการได้รับสาร Chlorpyrifos และความเป็นพิษต่อการพัฒนาการของระบบประสาทของเด็ก โดยเฉพาะสตรีตั้งครรภ์ และเด็กอายุต่ำกว่า 2 ขวบ บุคลากรทางการแพทย์ควรให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยในการหลีกเลี่ยงการได้รับสารกำจัดศัตรูพืชนี้

ศ.ดร.พรพิมล กองทิพย์ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ศึกษาเกี่ยวกับสารคลอร์ไพริฟอสที่เกิดจากการฉีดพ่นในงานเกษตรกรรม พบว่าเกษตรกรได้รับคลอร์ไพริฟอสจากการหายใจสูงกว่าค่าระดับที่ปลอดภัยได้ (Hazard quotient >1) หญิงตั้งครรภ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เกษตรกรรมเมื่อคลอดบุตรตรวจพบคลอร์ไพริฟอสในขี้เทาทารกแรกเกิดเป็น 32.8% จากมารดา 67 คน ทั้งยังพบคลอร์ไพริฟอสในน้ำนมมารดา 41.2% จากมารดา 51 คน และมีทารก 4.8% ที่ได้รับคลอร์ไพริฟอสจากน้ำนมมารดาเกินค่า ADI

2. Chlorpyrifos – Animal and In vitro Studies

จากการศึกษาทางระบาดวิทยาของ Chlorpyrifos ที่มีผลต่อพัฒนาการของเด็กเมื่อมารดาได้รับสารนี้ระหว่างตั้งครรภ์ แม้ว่าการศึกษาส่วนใหญ่จะพบว่ามีความสัมพันธ์กัน แต่การศึกษาเฉพาะการวัดดัชนีการได้รับสัมผัสจากการวัดสารเมตาโบไลท์ของ Chlorpyrifos ในปัสสาวะไม่เป็นการเพียงพอ เพราะบอกได้ว่ามีการได้รับสาร Chlorpyrifos จำเป็นต้องศึกษาหากลไกการออกฤทธิ์ และตำแหน่งการออกฤทธิ์มาประกอบ ทั้งในสัตว์ทดลองและในหลอดทดลอง ระดับเซลล์และยีนส์ เพื่อนำมาอธิบายกลไกการเกิดความเป็นพิษในเด็ก มีรายงานวิจัยจำนวนมากในช่วง 5 ปีที่ศึกษาความเป็นพิษต่อระบบต่างๆของสัตว์ทดลอง

2.1 ระบบประสาท

การทำงานที่ผิดปกติของไมโตรคอนเดรียซึ่งอยู่ภายในเซลล์ มีหน้าที่สร้างพลังงานจะมีผลต่อการควบคุมสมดุลของประจุต่างๆภายในเซลล์ ซึ่งทำงานโดยอาศัยปั๊มที่ต้องการพลังงาน ทำให้ควบคุมไม่ได้, Basha และ Poojary (2014) รายงานผลการทดลองว่า Chlorpyrifos และสภาวะอุณหภูมิต่ำ 15-20°C ทำให้ไมโตรคอนเดรียทำงานผิดปกติ ทำให้เกิดความเสื่อมของระบบประสาทและสูญเสียการควบคุมเมตาบอลิซึมของเซลล์ประสาท บริเวณที่เกิดความเสียหายมากคือบริเวณ Cerebellum ซึ่งควบคุมการเคลื่อนไหวและ Medulla oblongata ซึ่งควบคุมระบบไหลเวียนเลือดและระบบหายใจ,  Eriksson และคณะ (2015) รายงานว่าความเป็นพิษต่อการพัฒนาการของระบบประสาทของ Chlorpyrifos ไม่ได้ขึ้นอยู่กับการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase เพียงอย่างเดียว สาร Chlorpyrifos ซึ่งเป็นสารในกลุ่ม Organophosphate มีการศึกษาความเป็นพิษอย่างมาก โดยเฉพาะเกี่ยวกับการพัฒนาของระบบประสาทในสัตว์ทดลอง โดยเฉพาะ Chlorpyrifos จะมีผลต่อการเคลื่อนไหวและการจดจำของสัตว์

del Pino และคณะ (2015) พบว่าการได้รับ Chlorpyrifos ทั้งระยะเฉียบพลันและเรื้อรังจะทำให้เกิดการตายของเซลล์ที่บริเวณ basal forebrain ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมเกี่ยวกับการเรียนรู้และความจำ โดยการขัดขวางสารสื่อประสาทโคลิเนอร์จิคและทำให้เซลล์ตาย, López-Granero และคณะ (2016) ศึกษาการได้รับ Chlorpyrifos ในหนูเป็นเวลา 6 เดือน จะพบว่าเกิดการสูญเสียความทรงจำเกี่ยวกับระยะทาง, สถานที่และสิ่งแวดล้อมของสัตว์ทดลอง, Lee และคณะ (2016) พบว่าการได้รับ Chlorpyrifos ซึ่งเป็นสารพิษต่อระบบประสาทจะทำให้สมองบริเวณ Hippocampus ซึ่งเกี่ยวข้องกับการเรียนรู้และความจำ ในขนาดที่ไม่ทำให้เกิดความผิดปกติอย่างมากของระบบ Cholinergic เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนังติดต่อกัน 21 วัน จะพบการแสดงออกของยีนส์ (Gene expression) มีการเปลี่ยนแปลงไปที่บริเวณ Hippocampus ในขณะเดียวกัน Peris-Sampedro และคณะ (2016) ศึกษาผลกระทบของ Chlorpyrifos ต่อ Apolipoprotein E (ApoE) genes ชนิดต่างๆพบว่า Chlorpyrifos จะรบกวนสมาธิ (Sustained attention) และแรงจูงใจ (Motivation) ของหนูที่มี ApoE₃, Gao และคณะ (2017) พบว่า  Chlorpyrifos จะรบกวนการขนส่งชิ้นส่วนขนาดเล็กของเซลล์ (Organelles) บริเวณสมองส่วนหน้า (Cortex) ในการขนส่งโมเลกุลของสายประสาท (Axonal transport) ซึ่งจำเป็นสำหรับการทำหน้าที่อย่างปกติของเซลล์ประสาท การค้นพบนี้มีความสำคัญเพราะจะอธิบายกลไกความเป็นพิษต่อเส้นประสาท (Axonopathy) ได้

Lan และคณะ (2017) ศึกษาในสัตว์ทดลองพบว่าการได้รับ Chlorpyrifos ระหว่างตั้งครรภ์จะทำให้เกิดอาการคล้าย Autism ในสัตว์ที่คลอดออกมา Chlorpyrifos จะทำให้พฤติกรรมสังคมและพฤติกรรมชอบสำรวจสิ่งรอบตัวของสัตว์บกพร่องไป, Dominah และคณะ (2017) พบว่าการได้รับ Chlorpyrifos แบบเฉียบพลันจะทำให้เกิดความเครียด (Oxidative stress) และเป็นพิษต่อเซลล์ประสาทบริเวณ Striatum ซึ่งควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย นอกจากนั้น Deveci และ Karapehlivan (2018) ยังพบ Chlorpyrifos ทำให้เกิดอาการคล้าย Parkinson’s disease ในสัตว์ทดลอง Laporte และคณะ (2018) พบว่าเมื่อให้ Chlorpyrifos แก่สัตว์ตั้งครรภ์จะเป็นพิษต่อการพัฒนาของระบบประสาท (Developmental neurotoxicity) จะเห็นว่ามีการศึกษาจำนวนมากในสัตว์ทดลอง ซึ่งสนับสนุนรายงานของ Rauh และคณะ (2012) ที่ศึกษาด้วย MRI พบความผิดปกติของสมองเด็กที่ได้รับ Chlorpyrifos

Chlorpyrifos นอกจากจะออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทแล้ว มีงานวิจัยหลายชิ้นบ่งชี้ว่าสารนี้เกี่ยวข้องกับยีนส์ซึ่งสร้าง Apolipoprotein (ApoE) ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงของโรคหลายชนิด งานวิจัยของ Guardia-Escote และคณะ (2018) มุ่งศึกษาผลกระทบระยะยาวของการได้รับสารนี้หลังคลอดต่อการเรียนรู้ ความจำ และการแสดงออกของยีนส์หลายชนิด ในการสื่อสัญญาณประสาทโคลิเนอร์จิก พบว่าผลของสารนี้ขึ้นอยู่กับเพศและชนิดของการแสดงออกของ ApoE ยีนส์ โดยพบว่าเพศชายจะมีผลต่อความทรงจำสิ่งแวดล้อมสถานที่ เพศหญิงจะมีการเปลี่ยนการแสดงออกของตัวรับนิโคติน

2.2 Immunotoxicity

ผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกันจากการได้รับสารเคมีในสิ่งแวดล้อมเป็นที่สนใจของนักวิจัยมาก โดยเฉพาะการได้รับสารกำจัดศัตรูพืช Noworyta-Głowacka และคณะ ในปี ค.ศ. 2014 ได้ศึกษาผลกระทบของ Chlorpyrifos ซึ่งมีการใช้กันมากในประเทศโปแลนด์ เพื่อดูผลกระทบต่อเซลล์ชนิดต่างๆในระบบภูมิคุ้มกัน โดยศึกษาในหนูที่ได้รับ Chlorpyrifos 3 ขนาดเป็นเวลา 90 วัน พบว่าปริมาณของเม็ดเลือดขาวมีการเปลี่ยนแปลงไปจากกลุ่มควบคุม ทั้งด้านการเพิ่มขึ้นและลดลง Wang และคณะ ในปี ค.ศ. 2018 สรุปผลจากการศึกษา โดยให้ข้อเสนอแนะว่า Chlorpyrifos อาจจะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง โดยเฉพาะในเด็ก ซึ่งจะทำให้ความต้านทานต่อเชื้อโรคลดน้อยลง Aroonvilairat และคณะ (2018) ได้รายงานผลการศึกษาจากการได้รับสาร Chlorpyrifos (สารฆ่าแมลง) Cypermethrin (สารฆ่าแมลง) และ Captany (สารฆ่าเชื้อรา) ผสมกัน โดยผ่านทางผิวหนังของหนู สารทั้ง 3 ชนิดนี้ มีการใช้ร่วมกันในสวนปลูกกล้วยไม้ในประเทศไทย พบว่าเมื่อสารทั้ง 3 ชนิดผสมกันในขนาดต่ำ ปานกลาง และสูง จะมีความเป็นพิษต่อระบบเลือดและระบบภูมิคุ้มกัน

2.3 Cancer

Suriyo และคณะ (2015) ได้ทำการทดลองในเซลล์มะเร็งลำไส้ใหญ่ชนิด H508 พบว่า Chlorpyrifos กระตุ้นการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งชนิดนี้ ผ่านเส้นทางสัญญาณ EGFR/ERK1/2 และในปี ค.ศ.2018 Ventura และคณะ เสนอรายงานว่า Chlorpyrifos อาจจะเป็นปัจจัยเสี่ยงของมะเร็งลำไส้

2.4 Genotoxicity

ในเร็วๆนี้มีรายงานเกี่ยวกับ Chlorpyrifos และความเป็นพิษต่อ gene (Genotoxicity) Muller และคณะ (2014) พบว่านอกจาก Chlorpyrifos จะทำให้การทำงานของระบบประสาทของสัตว์ทดลองผิดปกติแล้ว ยังเกิดการทำให้ DNA เสียหายอีกด้วย Li และคณะ (2015) พบว่า Chlorpyrifos จับกับ DNA ทำให้เกิด DNA-adducts เพิ่มขึ้น ทำให้นักวิจัยกังวลว่าสารนี้จะเป็นปัจจัยเสี่ยงในการเกิด Genotoxicity ในคน Ezzi และคณะ (2016) ศึกษา Genotoxic Effect ของ Chlorpyrifos ในสัตว์ทดลอง โดยใช้ comet assay และพบว่า Chlorpyrifos มีศักยภาพเป็น Genotoxic agent ในขณะเดียวกัน Ropjar และคณะ (2018) ทำการศึกษาความเป็นพิษของ Chlorpyrifos ในสัตว์ทดลองพบว่าสารนี้เป็น Genotoxic agent อย่างอ่อนต่อเม็ดเลือดขาวและเซลล์ประสาท คณะนักวิจัยแนะนำว่าจากการค้นพบนี้ควรจะมีการศึกษาตอไป เพื่อหาดัชนีชีวภาพของการเกิดอาการผิดปกติ โดยทำการศึกษาในขนาดและระยะเวลาได้รับที่ต่างๆกัน

2.5 ระบบอื่นๆ

การศึกษาของคณะนักวิจัยต่อระบบอื่นๆในสัตว์ทดลองที่ยังไม่ได้กล่าวถึงคือ ความเป็นพิษต่อตับและไต (Deng et al., 2016) ผลต่อระบบประสาท-ฮอร์โมน (Neuroendocrine) Chlorpyrifos ยับยั้งการทำงานของฮอร์โมน (Endocrine disruptor) ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเต้านมและการไม่สมดุลของฮอร์โมน (Ventura et al., 2016) นอกจากนั้นพบว่าสารนี้มีผลต่อระบบสืบพันธุ์ของสัตว์ทดลอง (Sai et al., 2013) และการได้รับ Chlorpyrifos ทำให้การตอบสนองของหลอดลมต่อการกระตุ้นโดยประสาท Vagus เพิ่มขึ้นอย่างมาก (Venerosi et al., 2015) ซึ่งอาจขัดขวางการขยายตัวของหลอดลมได้

สรุป  ผลการศึกษาระหว่าง 2012-2018

1. มีการศึกษาเกี่ยวกับความเป็นพิษของ Chlorpyrifos ต่อเด็กเป็นจำนวนมาก และมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์พบว่าสมองเด็กมีลักษณะผิดปกติ โดยการใช้เครื่องมือ MRI ความเป็นพิษต่อระบบประสาทจะเป็นอย่างถาวร โดยเฉพาะในด้านการเรียนรู้และความจำ
2. มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์เพียงพอที่จะอธิบายกลไกการออกฤทธิ์ในสัตว์ทดลองและในเซลล์ กลไกการออกฤทธิ์ไม่ใช่เพียงยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ AChE เท่านั้น แต่ยังมีฤทธิ์อื่นๆอีกด้วย เช่น มีความเป็นต่อยีนส์ ระบบภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
3. นอกจากความเป็นพิษต่อระบบประสาทแล้ว ยังพบว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงของโรคมะเร็งเต้านมและลำไส้
4. มีความเป็นพิษต่อ DNA เป็น Genotoxic agent หากซ่อมแซมไม่ได้ก็จะเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งได้

เอกสารอ้างอิง

Children

• Curtis AC, Sattler B., 2018. Organophosphate insecticide exposure: A clinical consideration of chlorpyrifos regulation. J Am Assoc Nurse Pract;30(5):299-304.
• Fiedler N, Rohitrattana J, Siriwong W, Suttiwan P, Ohman Strickland P, Ryan PB, Rohlman DS, Panuwet P, Barr DB, Robson MG., 2015. Neurobehavioral effects of exposure to organophosphates and pyrethroid pesticides among Thai children. Neurotoxicology.;48:90-9.
• Gunier RB, Bradman A, Harley KG, Kogut K, Eskenazi B., 2017. Prenatal residential proximity to agricultural pesticide use and IQ in 7-year-old children. Environ Health Perspect;125(5):057002.
• Kim HH, Lim YW, Yang JY, Shin DC, Ham HS, Choi BS, Lee JY., 2013. Health risk assessment of exposure to chlorpyrifos and dichlorvos in children at childcare facilities. Sci Total Environ.;444:441-50.
• Rauh VA, Garcia WE, Whyatt RM, Horton MK, Barr DB, Louis ED., 2015. Prenatal exposure to the organophosphate pesticide chlorpyrifos and childhood tremor. Neurotoxicology;51:80-6.
• Rauh VA, Perera FP, Horton MK, Whyatt RM, Bansal R, Hao X, Liu J, Barr DB, Slotkin TA, Peterson BS., 2012. Brain anomalies in children exposed prenatally to a common organophosphate pesticide. Proc Natl Acad Sci U S A.;109(20):7871-6.
• Rohitrattana J, Siriwong W, Tunsaringkarn T, Panuwet P, Ryan PB, Barr DB, Robson MG, Fiedler N., 2014. Organophosphate pesticide exposure in school-aged children living in rice and aquacultural farming regions of Thailand. J Agromedicine;19(4):406-16.
• Silver MK, Shao J, Zhu B, Chen M, Xia Y, Kaciroti N, Lozoff B, Meeker JD., 2017. Prenatal naled and chlorpyrifos exposure is associated with deficits in infant motor function in a cohort of Chinese infants. Environ Int;106:248-256.
• Wilson NK, Strauss WJ, Iroz-Elardo N, Chuang JC., 2010. Exposures of preschool children to chlorpyrifos, diazinon, pentachlorophenol, and 2,4-dichlorophenoxyacetic acid over 3 years from 2003 to 2005: A longitudinal model. J Expo Sci Environ Epidemiol.;20(6):546-58.

Neurotoxicity

• Basha PM, Poojary A., 2014. Mitochondrial dysfunction in aging rat brain regions upon chlorpyrifos toxicity and cold stress: an interactive study. Cell Mol Neurobiol;34(5):737-56.
• del Pino J, Moyano P, Anadon MJ, García JM, Díaz MJ, García J, Frejo MT., 2015. Acute and long-term exposure to chlorpyrifos induces cell death of basal forebrain cholinergic neurons through AChE variants alteration. Toxicology;336:1-9.
• Deveci HA, Karapehlivan M., 2018. Chlorpyrifos-induced parkinsonian model in mice: Behavior, histopathology and biochemistry. Pestic Biochem Physiol;144:36-41.
• Dominah GA, McMinimy RA, Kallon S, Kwakye GF., 2017. Acute exposure to chlorpyrifos caused NADPH oxidase mediated oxidative stress and neurotoxicity in a striatal cell model of Huntington’s disease. Neurotoxicology;60:54-69.
• Gao J, Naughton SX, Beck WD, Hernandez CM, Wu G, Wei Z, Yang X, Bartlett MG, Terry AV Jr., 2017. Chlorpyrifos and chlorpyrifos oxon impair the transport of membrane bound organelles in rat cortical axons. Neurotoxicology;62:111-123.
• Guardia-Escote L, Basaure P, Blanco J, Cabré M, Pérez-Fernández C, Sánchez-Santed F, Domingo JL, Colomina MT., 2018. Postnatal exposure to chlorpyrifos produces long-term effects on spatial memory and the cholinergic system in mice in a sex- and APOE genotype-dependent manner. Food Chem Toxicol;122:1-10.
• Lan A, Kalimian M, Amram B, Kofman O., 2017. Prenatal chlorpyrifos leads to autism-like deficits in C57Bl6/J mice. Environ Health;16(1):43.
• Laporte B, Gay-Quéheillard J, Bach V, Villégier AS., 2018. Developmental neurotoxicity in the progeny after maternal gavage with chlorpyrifos. Food Chem Toxicol;113:66-72.
• Lee I, Eriksson P, Fredriksson A, Buratovic S, Viberg H., 2015. Developmental neurotoxic effects of two pesticides: Behavior and neuroprotein studies on endosulfan and cypermethrin. Toxicology;335:1-10.
• Lee YS, Lewis JA, Ippolito DL, Hussainzada N, Lein PJ, Jackson DA, Stallings JD., 2016. Repeated exposure to neurotoxic levels of chlorpyrifos alters hippocampal expression of neurotrophins and neuropeptides. Toxicology;340:53-62.
• López-Granero C, Ruiz-Muñoz AM, Nieto-Escámez FA, Colomina MT, Aschner M, Sánchez-Santed F., 2016. Chronic dietary chlorpyrifos causes long-term spatial memory impairment and thigmotaxic behavior. Neurotoxicology;53:85-92.
• Peris-Sampedro F, Reverte I, Basaure P, Cabré M, Domingo JL, Colomina MT., 2016. Apolipoprotein E (APOE) genotype and the pesticide chlorpyrifos modulate attention, motivation and impulsivity in female mice in the 5-choice serial reaction time task. Food Chem Toxicol;92:224-35.

Immunotoxicity

• Aroonvilairat S, Tangjarukij C, Sornprachum T, Chaisuriya P, Siwadune T, Ratanabanangkoon K., 2018. Effects of topical exposure to a mixture of chlorpyrifos, cypermethrin and captan on the hematological and immunological systems in male Wistar rats. Environ Toxicol Pharmacol;59:53-60.
• Noworyta-Głowacka J, Beresińska M, Bańkowski R, Wiadrowska B, Siennicka J, Ludwicki JK., 2014. Effect of chlorpyrifos on the profile of subpopulations immunocompetent cells B, T and NK in in vivo model. Rocz Panstw Zakl Hig;65(4):311-6.
• Wang P, Dai H, Zhang C, Tian J, Deng Y, Zhao M, Zhao M, Bing G, Zhao L., 2018. Evaluation of the effects of chlorpyrifos combined with lipopolysaccharide stress on neuroinflammation and spatial memory in neonatal rats. Toxicology;410:106-115.

Cancer and Genotoxicity

• Ezzi L, Belhadj Salah I, Haouas Z, Sakly A, Grissa I, Chakroun S, Kerkeni E, Hassine M, Mehdi M, Ben Cheikh H., 2016. Histopathological and genotoxic effects of chlorpyrifos in rats. Environ Sci Pollut Res Int;23(5):4859-67.
• Kopjar N, Žunec S, Mendaš G, Micek V, Kašuba V, Mikolić A, Lovaković BT, Milić M, Pavičić I, Čermak AMM, Pizent A, Lucić Vrdoljak A, Želježić D., 2018. Evaluation of chlorpyrifos toxicity through a 28-day study: Cholinesterase activity, oxidative stress responses, parent compound/metabolite levels, and primary DNA damage in blood and brain tissue of adult male Wistar rats. Chem Biol Interact;279:51-63.
• Li D, Huang Q, Lu M, Zhang L, Yang Z, Zong M, Tao L., 2015. The organophosphate insecticide chlorpyrifos confers its genotoxic effects by inducing DNA damage and cell apoptosis. Chemosphere;135:387-93.
• Muller M, Hess L, Tardivo A, Lajmanovich R, Attademo A, Poletta G, Simoniello MF, Yodice A, Lavarello S, Chialvo D, Scremin O., 2014. Neurologic dysfunction and genotoxicity induced by low levels of chlorpyrifos. Neurotoxicology;45:22-30.
• Suriyo T, Tachachartvanich P, Visitnonthachai D, Watcharasit P, Satayavivad J., 2015. Chlorpyrifos promotes colorectal adenocarcinoma H508 cell growth through the activation of EGFR/ERK1/2 signaling pathway but not cholinergic pathway. Toxicology;338:117-29.
• Ventura C, Zappia CD, Lasagna M, Pavicic W, Richard S, Bolzan AD, Monczor F, Núñez M, Cocca C., 2018. Effects of the pesticide chlorpyrifos on breast cancer disease. Implication of epigenetic mechanisms. J Steroid Biochem Mol Biol. pii: S0960-0760(18)30187-0.

ระบบอื่นๆ

• Deng Y, Zhang Y, Lu Y, Zhao Y, Ren H., 2016. Hepatotoxicity and nephrotoxicity induced by the chlorpyrifos and chlorpyrifos-methyl metabolite, 3,5,6-trichloro-2-pyridinol, in orally exposed mice. Sci Total Environ;544:507-14.
• Sai L, Li X, Liu Y, Guo Q, Xie L, Yu G, Bo C, Zhang Z, Li L., 2014. Effects of chlorpyrifos on reproductive toxicology of male rats. Environ Toxicol;29(9):1083-8.
• Shaffo FC, Grodzki AC, Schelegle ES, Lein PJ., 2018. The Organophosphorus Pesticide Chlorpyrifos Induces Sex-Specific Airway Hyperreactivity in Adult Rats. Toxicol Sci;165(1):244-253.
• Venerosi A, Tait S, Stecca L, Chiarotti F, De Felice A, Cometa MF, Volpe MT, Calamandrei G, Ricceri L., 2015. Effects of maternal chlorpyrifos diet on social investigation and brain neuroendocrine markers in the offspring – a mouse study. Environ Health;14:32.
• Ventura C, Nieto MR, Bourguignon N, Lux-Lantos V, Rodriguez H, Cao G, Randi A, Cocca C, Núñez M., 2016. Pesticide chlorpyrifos acts as an endocrine disruptor in adult rats causing changes in mammary gland and hormonal balance. J Steroid Biochem Mol Biol;156:1-9.

——————————–